Harita Bilgisi

HARİTA BİLGİSİ (KARTOĞRAFYA)

.
HARİTA

Kuşbakışı görünümün
Ölçekli
Düzleme aktarılmasıdır KROKİ

Kuşbakışı görünümün
Kabataslak (ölçeksiz)
Düzleme aktarılmasıdır.

Yeryüzünün bir bölümünün kuş bakışı olarak çizilmesiyle elde edilen şekillerin harita özelliğini taşıyabilmesi için, çizimin belirli bir ölçek dahilinde yapılması gerekir.
Dünya haritalarında yer şekilleri gerçeğe tam uygun olarak gösterilemez. Alan , açı, uzunluk bozulmaları meydana gelir.
Sebebi: Küre şeklindeki bir yüzeyin düzleme aktarılmış olmasıdır (dünyanın şekli).
Haritalardaki bozulma Ekvator'dan Kutuplara doğru artar.
Projeksiyon Yöntemleri (haritalardaki bozulmaları azaltır)
Silindir Projeksiyonu: Ekvator çevresini göstermek için kullanılır. Bozulma Kutuplara doğru artar. Paralellerin boyu eşit gösterilir. Meridyenler Kutuplarda birleşmez.
Deniz ve hava ulaşımında kullanılır.

Düzlem (ufki) Projeksiyonu: Bu yöntemde açılar korunurken, şekil ve alan bozulmaları olur. genellikle dar bölgelerin haritaları çizilirken kullanılır.

Koni Projeksiyonu: Bu yöntemle çizilen haritalarda şekiller bozulur, ancak alanlar korunur. genellikle orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.



Harita Çiziminde Dikkat Edilecek Özellikler
İlk olarak kullanım amacı belirlenmeli ve amaca uygun konu başlığı konulmalı. Küçültme oranı (ölçek) belirlenmeli.
Çizim yöntemi belirlenmeli.
Enlem ve boylam gösterilmeli. Eğer çok küçük alan ise yön işareti konulmalıdır.
Lejant belirtilmeli
(Lejant: Haritalarda kullanılan işaret
ve renklerin ifade edildiği tablodur.)
HARİTA ÇEŞİTLERİ
A-Konularına Göre Haritalar
Fiziki haritalar: Yer şekillerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan yaralanarak; profil çıkarılabilir, konum belirlenir, alan-uzunluk hesaplanabilir, yerel saat farkı bulunabilir, yön tayini yapılabilir, yükseltiler tespit edilebilir.


Siyasi (idari) haritalar: Sınırları gösteren haritalardır


Beşeri ve Ekonomik haritalar: Nüfusun dağılışı, ırk, dil, dinlere göre dağılışı, tarım, hayvancılık, ormancılık, sanayi ,madencilik gibi özellikleri gösteren haritalardır. Özel haritalar: Konunun uzmanlarınca çizilen haritalardır. İklim (izoterm, izobar gibi) , turizm, deprem,toprak, karayolları ve bitki örtüsü haritaları özel haritalara örnektir.

Bütün haritalardan faydalanarak; izdüşüm alan, uzaklık hesaplanabilir. Yerel saat farkları bulunabilir. Konum belirlenir. Yön tayini yapılabilir.
B- Ölçeklerine Göre Haritalar

Büyük ölçekli haritalar
Planlar: Ölçeği 1/20.000 ‘den daha büyük olan haritalardır. En ayrıntılı haritalardır. Topoğrafya haritaları: Ölçeği 1/20.000-1/200.000 arasında olan haritalardır.Yer şekillerini en ayrıntılı gösteren haritalardır. Orta ölçekli haritalar: Ölçeği 1/200.000-1/500.000 arasındaki haritalardır.
Küçük ölçekli haritalar: Ölçeği 1/500.000 ‘den daha küçük ölçekli haritalardır.

Plan –Harita

Benzer özellikleri: Kuşbakışı olarak çizilme ve ölçekli olmalarıdır.
Farkları: Ayrıntıları gösterme gücü ve kullanım alanları farklıdır.
BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTALAR İLE KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALARIN KARŞILAŞTIRILMASI




1.KESİR ÖLÇEK
Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir.




Örnek: Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?


Örnek: 1/200.000 ölçekli haritada 16cm ile ölçülen bir uzunluk gerçekte kaç km’dir?
G.U= 16x200.000=32 km



Örnek: Gerçekte 250 km olan bir yol 1/1.250.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?


2.ÇİZGİ (GRAFİK ) ÖLÇEĞİ

Çizgilerle ifade edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte çentikler arasındaki uzaklık farkı birbirine eşittir.



YER ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ
1.RENKLENDİRME YÖNTEMİ
Bu yöntemde yer şekilleri renklerle ifade edilir. Her renk belirli bir yüksekliği göstermek için kullanılır.


2.TARAMA YÖNTEMİ
Bu yöntemde eğimin fazla olduğu yerlerde taramalar kısa, kalın ve sık geçirilirken, eğimin azaldığı yerlerde uzun, ince ve seyrek geçirilmektedir. Düz yerler ise boş bırakılmaktadır.


3.GÖLGELENDİRME YÖNTEMİ
Haritanın bir köşesinden 45° açıyla ışık geldiği varsayılmaktadır. Buna göre ışık alan yerlerde herhangi bir işlem yapılmazken, ışık almayan yerde gölgeleme yapılmaktadır. Tek başına kullanışlı değildir. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.


4.KABARTMA YÖNTEMİ
Maket türü haritalardır. Yer şekillerini en iyi gösteren haritalardır. Fakat yapılması ve taşınması zor olduğundan pek kullanışlı değildir.






5.İZOHİPS (EŞ YÜKSELTİ) YÖNTEMİ
İzobat: Eş derinlik (deniz ve göllerde kullanılır.
İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ
İç içe kapalı eğrilerdir.
Birbirini kesmezler.
Yükseltisi en az olan en dıştadır. Dıştan içe doğru yükselti artar.
Aralarındaki yükselti farkı birbirine eşittir (Equdistance)
İzohipslerin sık veya seyrek geçmesi yer şekillerine bağlıdır.
İzohipslerin sık geçtiği yerde eğim fazladır. Seyrek geçtiği yerde eğim azdır.
Eğim arttıkça yatay mesafe kısalır


Aynı izohips çizgisi üzerindeki bütün noktalarda yükselti aynıdır.
İzohips çizgisi üzerinde olmayan bir noktanın kesin yükseltisi bilinemez.
Dağ dorukları (zirveler ) nokta halinde gösterilir.

Akarsu vadileri yükseltinin arttığı yöne doğru girinti oluşturur.
Yükseltinin arttığı yöne doğru "U " harfi oluşmuş ise buna sırt denir
Akarsudan sonraki ilk yükseltiler birbirine eşittir.
Kıyı çizgisi (deniz kıyısı) sıfır metredir.

Tabanı aynı olan iki tepe arasındaki küçük düzlüğe boyun denir.
Ok işareti çevresine göre çukur olan (kapalı çukur-çanak-krater) yerleri gösterir.

PROFİL ÇIKARMA
Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne (kesitine) profil denir.
Profil Şu Şekilde Çıkarılır
Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir.
Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir.
Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur.




EĞİM BULMA
Eğim arttıkça yatay mesafe azalır.
Eğim şu formülle bulunur